بدون شک ژنتیک شما در طول عمر نقش دارند. مشخصا در اطراف خود افرادی را میشناسید که عمر طولانی دارند و فرزندان آنها هم عمر طولانی داشته اند. پس عمر طولانی هم یک فاکتور ژنتیکی هست. بعضی از ژن ها شناخته شده اند که در طول عمر نقش ویژه ای دارند. به عنوان مثال برخی از SNP ها تنها در افراد با طول عمر بیشتر از 80 سال دیده شده اند. علاوه بر این وضعیت طول تلومرها هم که امروزه یکی از موضوعات مورد توجه روز دنیا شده است در طول عمر تاثیر خواهد داشت. در کنار تمام این موارد اپی ژنتیک و برهمکنش های محیط و ژنتیک نیز، بخش دیگری از نقش ژنتیک در طول عمر هستند.
در ادامه به صورت گذرا و کوتاه به تاثیرات ژنتیک در طول عمر از جنبه های مختلف اشاره کوتاهی خواهیم داشت.
1. تلومرها و پیری سلولی
تلومرها بخش‌های انتهایی کروموزوم‌ها هستند که با هر بار تقسیم سلولی کوتاه‌تر می‌شوند. طول تلومرها یکی از نشانگرهای کلیدی پیری سلولی است. کوتاه شدن بیش‌ازحد تلومرها منجر به پیری سلولی و افزایش خطر بیماری‌های وابسته به سن، مانند سرطان، بیماری‌های قلبی و دیابت نوع ۲ می‌شود. برخی از ژن‌ها، مانند TERT و TERC، در حفظ و تنظیم تلومرها نقش دارند و می‌توانند بر طول عمر تأثیر بگذارند.
2. متیلاسیون DNA و تنظیم بیان ژن
متیلاسیون DNA یکی از مهم‌ترین مکانیسم‌های اپی‌ژنتیک است که بر تنظیم بیان ژن‌ها تأثیر می‌گذارد. الگوهای متیلاسیون می‌توانند در طول عمر تغییر کنند و با افزایش سن، معمولاً سطح متیلاسیون برخی از نواحی DNA کاهش می‌یابد، که باعث افزایش بیان برخی ژن‌های مرتبط با التهاب و بیماری‌های وابسته به سن می‌شود. ساعت اپی‌ژنتیک (Epigenetic Clock) که بر اساس متیلاسیون DNA تعیین می‌شود، یکی از شاخص‌های قوی برای پیش‌بینی طول عمر است.
3. SNPها و تنوع ژنتیکی مرتبط با طول عمر
SNPها (تک‌نوکلئوتید پلی‌مورفیسم‌ها) نوعی تغییرات ژنتیکی کوچک هستند که می‌توانند بر عملکرد پروتئین‌ها و مسیرهای زیستی تأثیر بگذارند. برخی از SNPها با طول عمر طولانی‌تر مرتبط هستند، مانند SNPهای موجود در ژن FOXO3، که در مسیرهای پاسخ به استرس و متابولیسم انرژی نقش دارد. همچنین، برخی SNPها در ژن APOE با افزایش یا کاهش ریسک بیماری‌های مرتبط با سن، مانند آلزایمر، مرتبط هستند.
4. جهش‌های ژنی که طول عمر را کاهش می‌دهند
برخی جهش‌های ژنتیکی می‌توانند باعث بیماری‌های نادر پیری زودرس شوند، مانند سندروم پروجریا (Hutchinson-Gilford Progeria Syndrome) که ناشی از جهش در ژن LMNA است. این بیماری باعث پیری سریع سلول‌ها و مرگ زودرس می‌شود. جهش‌هایی در ژن WRN نیز می‌توانند سندروم ورنر (Werner Syndrome) را ایجاد کنند که منجر به پیری زودرس در بزرگسالی می‌شود.
5. ریسک بیماری‌ها و ارتباط آن با ژنتیک
ژنتیک نقش مهمی در تعیین ریسک بیماری‌های مزمن مرتبط با سن، مانند سرطان، بیماری‌های قلبی-عروقی، دیابت نوع ۲ و آلزایمر دارد. برخی از ژن‌ها مانند BRCA1 و BRCA2 می‌توانند ریسک سرطان را افزایش دهند، در حالی که برخی دیگر مانند PCSK9 ممکن است با کاهش سطح کلسترول، از بیماری‌های قلبی جلوگیری کنند. وجود یا عدم وجود برخی آلل‌های ژنتیکی می‌تواند طول عمر را افزایش یا کاهش دهد.
6. سلامت عمومی بدن و تأثیر ژنتیک
ژنتیک بر جنبه‌های مختلف سلامت عمومی، از جمله عملکرد سیستم ایمنی، توانایی ترمیم DNA، متابولیسم و مقاومت در برابر استرس تأثیر می‌گذارد. برخی از افراد دارای آلل‌هایی هستند که آنها را در برابر بیماری‌های مختلف مقاوم‌تر می‌کند. به عنوان مثال، جهش در ژن SIRT1 ممکن است عملکرد میتوکندری را بهبود بخشد و به افزایش طول عمر کمک کند.
نتیجه‌گیری
طول عمر ترکیبی از فاکتورهای ژنتیکی، اپی‌ژنتیکی و محیطی است. برخی ژن‌ها و واریانت‌های ژنتیکی به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر طول عمر تأثیر می‌گذارند. در کنار ژنتیک، سبک زندگی سالم، رژیم غذایی متعادل، فعالیت فیزیکی منظم و کاهش استرس نقش مهمی در افزایش طول عمر دارند. در آینده، استفاده از فناوری‌هایی مانند ویرایش ژن (CRISPR) و تداخل RNA ممکن است راه‌های جدیدی برای افزایش طول عمر و مقابله با بیماری‌های وابسته به سن فراهم کند.
