کیت نمونه گیری بزاق، اولین ابزار برای انجام آزمایش ژنتیکی با DNA بزاق است.
امروزه آزمایش‌های ژنتیکی مبتنی بر بزاق به‌دلیل سادگی جمع‌آوری نمونه و کاهش ریسک آلودگی متقاطع، بسیار مورد توجه قرار گرفته‌اند. اما یکی از چالش‌های اساسی در این روش، تهیه کیت‌های سالیوا کالکتور (Saliva Collector) یا کیت جمع آوری بزاق و نگهدارنده‌های مناسب برای حفظ سلامت DNA است. اخیرا یکی از شرکت های ایرانی با الگوگیری از نمونه‌های خارجی، به‌ویژه کیت نمونه‌گیری کانادایی Genotek، اقدام به تولید و توسعه‌ی کیت نمونه‌گیری بزاقی کرده است که ضمن برطرف‌کردن چالش‌های موجود، دسترسی محققان و شرکت‌های داخلی به این تجهیزات را تسهیل می‌کند.
چالش‌های نمونه‌گیری بزاق
- مقادیر بالای باکتری و سلول‌های اپیتلیال: بزاق حاوی باکتری‌ها و سلول‌های اپیتلیال فراوانی است که در فرایند استخراج و آنالیز DNA اختلال ایجاد می‌کند.
- ضرورت استفاده از محلول نگهدارنده: برای حفظ سلامت نمونه و جلوگیری از تخریب DNA، وجود ماده‌ای نگهدارنده حیاتی است. در غیر این صورت، کیفیت و کمیت DNA در زمان حمل‌ونقل و نگهداری به شدت کاهش می‌یابد.
- دشواری تهیه سالیوا کالکتور در ایران: اکثر محصولات وارداتی هستند و هزینه بالایی دارند. کمبود این محصولات و هزینه‌های واردات، روند تحقیقات و ارائه خدمات ژنتیکی را با اختلال مواجه کرده است.
ابتکار شرکت لایف‌اند‌می
کیت نمونه‌گیری بزاق لایف‌اند‌می با الهام از مدل Genotek، دارای ماده نگهدارنده مخصوصی است که در بخش بالایی کیت (درب) قرار گرفته است. به محض بسته‌شدن در، این ماده به طور خودکار وارد لوله حاوی بزاق شده و با بافرسازی مناسب، از DNA در برابر عوامل تخریبی محافظت می‌کند.
مزایای کیت نمونه‌گیری بزاق
- حفظ کیفیت DNA: وجود ماده نگهدارنده در درب کیت، از تخریب DNA در برابر باکتری‌ها، آنزیم‌ها و عوامل محیطی جلوگیری می‌کند.
- ساده و کارآمد: طراحی یکپارچه کیت، جمع‌آوری نمونه را آسان کرده و احتمال آلودگی یا ریختن محلول نگهدارنده را کاهش می‌دهد.
- قابل اعتماد و به‌صرفه: به دلیل تولید داخلی، هزینه تهیه و دسترسی برای آزمایشگاه‌ها و شرکت‌های خدمات ژنتیکی در ایران مقرون‌به‌صرفه‌تر است.
- الگوگیری از نمونه‌های بین‌المللی: این محصول با استانداردهای بین‌المللی مطابقت داشته و کارکرد آن با نمونه‌های معتبر جهانی قابل مقایسه است.
نحوه استفاده از کیت نمونه‌گیری بزاق
- قرار دادن قیف روی لوله: ابتدا قیف را روی لوله اصلی قرار دهید.
- جمع‌آوری بزاق: فرد باید به اندازه ۱ تا ۲ میلی‌لیتر بزاق را داخل لوله بریزد.
- بستن درب قیف: با بستن درب، محلول نگهدارنده که در درب تعبیه شده است، به‌صورت خودکار وارد لوله می‌شود.
- آماده‌سازی نهایی نمونه: درب قیف را باز کنید، قیف را جدا کرده و درب اصلی لوله را محکم ببندید. اکنون نمونه برای ارسال به آزمایشگاه آماده است.
مقایسه با سایر روش‌ها
- کیت‌های دارای محلول جداگانه: در برخی کیت‌های موجود، محلول نگهدارنده در ظرف جداگانه‌ای ارائه می‌شود و کاربر باید به‌صورت دستی آن را به نمونه اضافه کند. این روش احتمال خطا و ریختن ماده نگهدارنده را افزایش می‌دهد.
- کیت بدون ماده نگهدارنده: برخی شرکت‌های داخلی (مانند پل ایده‌آل) کیت‌هایی ارائه می‌دهند که فاقد ماده نگهدارنده‌اند و ممکن است حفظ سلامت DNA با دشواری همراه شود.
- استفاده از سوآپ: برخی ارائه‌دهندگان خدمات ژنتیکی، به‌جای جمع‌آوری بزاق، از سوآپ‌های دهانی استفاده می‌کنند و برای حفظ نمونه، آن را در بافر نمکی یا محلول نگهدارنده فرو می‌برند. اگرچه این روش کارآمد است، اما به دلیل جمع‌آوری سلول کمتر، ممکن است کیفیت استخراج DNA کاهش یابد.
جمع‌بندی
کیت نمونه‌گیری بزاق با طراحی هوشمندانه و تکیه بر دانش و تجربه بین‌المللی، توانسته است چالش‌های رایج در فرایند جمع‌آوری و نگهداری بزاق برای آزمایش‌های ژنتیکی را برطرف کند. این محصول، به‌ویژه در شرایط ایران که دسترسی به سالیوا کالکتورهای خارجی محدود و پرهزینه است، گزینه‌ای بسیار مناسب و مقرون‌به‌صرفه محسوب می‌شود. با استفاده از این کیت، پژوهشگران و ارائه‌دهندگان خدمات ژنتیکی می‌توانند با اطمینان بیشتر نمونه‌های بزاق را جمع‌آوری کرده و از سلامت و کیفیت DNA برای آنالیزهای پیشرفته اطمینان حاصل کنند.
