نقش ژنتیک در میزان پاسخ به سیری پس از صرف وعده غذایی

• آیا ژن ها می توانند میزان پاسخ به سیری پس از صرف غذا را تحت تاثیر قرار دهند؟
• آیا تاکنون به این موضوع فکر کرده اید که چرا برخی افراد با وجود خوردن غذا به اندازه کافی مجدد سعی در خوردن بیشتر غذا دارند؟
• آیا تا کنون به این موضوع فکر کرده اید که چرا افراد پرخوری در وعده های غذایی را دستور کار قرار داده بدون اینکه خودشان متوجه این عادت غلط باشند؟

سیری چیست؟

سیری بهتر است به عنوان احساس سیری یا از دست دادن اشتها بعد از غذا توصیف شود. این به عنوان رضایت جسمی یا روانی که فرد پس از مصرف یک وعده غذایی دارد، تعریف می شود. سیری می تواند فوری باشد، مانند احساس تشنگی، یا می تواند چند ساعت طول بکشد، مانند احساس سیری بعد از غذا.  سیری به مواد مغذی موجود در غذا یا نوشیدنی ای که مصرف می کنید بستگی دارد. وقتی چیزی شیرین مانند یک نوشابه مصرف می کنید، ممکن است برای مدتی احساس سیری کنید، اما احساس گرسنگی بلافاصله بعد از آن ظاهر می شود. با این حال، اگر یک نوشیدنی شیرین همراه با یک ساندویچ پر پروتئین یا سایر غذاهای سیر کننده مصرف کنید، احساس رضایت معمولاً برای مدت طولانی تری باقی می ماند. این به این دلیل است که قند به شکل مایع در مقایسه با سایر مواد مغذی مانند پروتئین یا نشاسته موجود در نان به راحتی توسط بدن جذب و هضم می شود. هضم این مواد مغذی بیشتر طول می کشد و از این رو، احساس سیری یا سیری طولانی تری باقی می ماند. گنجاندن چربی ها در وعده غذایی شما منجر به سیری طولانی تر می شود. بدن شما در مقایسه با پروتئین ها و کربوهیدرات ها زمان بیشتری برای جذب و هضم چربی ها نیاز دارد. احساس سیری می تواند بر میزان و زمان غذا خوردن بعدی تأثیر بگذارد.

شاخصه سیری

هر غذایی شاخص سیری خاص خود را دارد. به همین دلیل است که وقتی مواد غذایی خاصی را در مقایسه با سایر مواد غذایی مصرف می کنید، به راحتی احساس سیری می کنید. شاخص سیری در سال 1995 در مجله اروپایی تغذیه بالینی منتشر شد. 240 بخش کالری از مواد غذایی محبوب در مقایسه با نان سفید رتبه بندی شد. سیب زمینی آب پز با شاخص سیری 323 در بالاترین رتبه قرار گرفت، در حالی که سیب زمینی سرخ کرده امتیاز 116 را به خود اختصاص داد. این نشان می دهد که چگونه مواد غذایی مختلف و روش های مختلف پخت می توانند بر شاخص سیری تاثیر بگذارند. غذاهایی که امتیاز بالاتر از 100 داشته باشند سیر کننده و غذاهایی که امتیاز کمتر از 100 دارند کمتر سیر کننده محسوب می شوند. شاخص سیری نان سفید 100 است و این به عنوان پایه استفاده می شود.

هورمون سیری

لپتین را هورمون سیری می نامند. اشتهای شما را کاهش می دهد و باعث می شود احساس سیری کنید. هورمون دیگری به نام گرلین به مغز شما سیگنال می دهد که غذا بخورد. پس از اتمام وعده غذایی، سطح گرلین کاهش یافته و سطح لپتین افزایش می یابد. لپتین به مغز شما سیگنال می دهد تا اشتهای شما را کاهش دهد و سیری را تحریک کند.

سیری به عنوان یک سلاح رژیمی

در زمان های اخیر، سیری به عنوان سلاح رژیم غذایی جدید نامیده می شود که می تواند با مدیریت گرسنگی به کاهش کالری کمک کند. عامل مهمی در مدیریت وزن محسوب می شود. مصرف غذاهای سیر کننده بدون کالری بیش از حد و مقدار مناسبی از مواد مغذی می تواند به تعدیل کالری دریافتی شما و مدیریت افزایش وزن کمک کند.

سیگنال های سیری در بدن

به دلیل تعدادی سیگنال در بدن که با مصرف یک غذا یا نوشیدنی شروع می شود و زمانی که آنها در بدن پردازش می شوند، بعد از غذا احساس سیری می کنید. این سیگنال‌ها که سیگنال‌های سیری نامیده می‌شوند، در پاسخ به میزان پر شدن غذا یا نوشیدنی، تجربه حسی از جمله ظاهر، بو و طعم، هورمون‌های آزاد شده و انبساط معده تولید می‌شوند. ارزش تقویت کننده غذا و لذتی که از خوردن به دست می آید و سایر رفتارهای اشتهاآور (سیگار کشیدن، نوشیدن، سوء مصرف مواد) با فعالیت سیستم دوپامینرژیک مرتبط است. دوپامین (DA) یک انتقال دهنده عصبی کاتکول آمین، پیام رسان های شیمیایی است که سیگنال ها را بین سلول های عصبی منتقل می کند. عمدتاً مدار پاداش را تعدیل می کند و ممکن است در تفاوت های فردی در تقویت غذا، غذا خوردن و چاقی نقش داشته باشد. چندین یافته نشان می دهد که تغییر ظرفیت سیگنال دهی دوپامین خطر چاقی را افزایش می دهد.

ژنتیک سیری

ژن ها در تنظیم مصرف انرژی، سرعت متابولیسم و تجمع چربی بدن نقش دارند. تغییرات در ژن‌های خاص می‌تواند بر احساس سیری بعد از غذا تأثیر بگذارد. وجود تغییرات مختلف نظیر جهش ها و واریانت های می توانند میزان عملکرد و فعالیت ژن های دخیل در وضعیت سیری را تحث تاثیر قرار دهند. بنابراین می توان گفت که ژنتیک افراد یک فاکتور مهم و قوی در ارتباط با وضعیت سیری است. در قسمت زیر به بررسی و بیان مهمترین ژن های دخیل در سیری بپردازیم. طراحی پنل ژنتیکی بر اساس واریانت های ژنتیکی دخیل در وضعیت سیری می تواند به عنوان یک متود پیش آگهی افراد در ارتباط با وضعیت سیری مورد استفاده گیرد. این موضوع به افراد کمک می کند تا با آگاهی کافی از وضعیت ژنتیک مرتبط با سیری اقدامات لازم برای کنترل و مدیریت وضعیت تغذیه ای شان داشته باشند.

ژن DRD2

ژن DRD2 حاوی دستورالعمل هایی برای تولید زیرگروه D2 گیرنده دوپامین است. هنگامی که دوپامین در شرایط عادی به گیرنده متصل می شود، احساس گرسنگی را کاهش می دهد و سیری را افزایش می دهد. تغییرات در این ژن می تواند میزان این گیرنده را کاهش دهد و این می تواند منجر به پرخوری شود. واریانت های مهمی بر روی ژن DRD2 وجود دارند که می تواند بر روی میزان بیان پروتئین های تولید شده تاثیر گذاشته و به دنبال آن می توانند میزان حساسیت به دوپامین را تغییر داده و بر روی کاهش میزان سیری نقش داشته باشد.  مهمترین واریانت ژن DRD2 اسنیپ rs1800497 می باشد که آلل A این مارکر ژنتیکی ارتباط تنگاتنگی با کاهش احساس سیری و پرخوری و به دنبال آن افزایش شاخص توده بدنی دارد.

ژن MC4R

ژن MC4R حاوی دستورالعمل هایی برای تولید گیرنده ملانوکورتین 4 است. این گیرنده وظیفه ارسال سیگنال هایی را بر عهده دارد که باعث می شود بعد از خوردن غذا دست از خوردن بکشید و معده شما سیر شود. وقتی گرسنه هستید، این گیرنده مهار می شود و این منجر به افزایش اشتها می شود. تغییرات در این ژن با چاقی مرتبط است. rs17782313 یک SNP در ژن MC4R است. آلل C آلل خطر است. افرادی که آلل C دارند در معرض خطر چاقی، دریافت کل کالری بیشتر از جمله چربی، پروتئین و نمرات سیری پایین‌تر هستند.

ژن FTO

ژن FTO حاوی دستورالعمل هایی برای تولید توده چربی و پروتئین مرتبط با چاقی است. تغییرات در این ژن می تواند منجر به افزایش گرسنگی و دریافت انرژی شود. rs9939609 یک SNP در ژن FTO است. افرادی که دارای فرم های AA و TA این SNP هستند، پاسخ های سیری مختل شده بودند. 

عوامل غیر ژنتیکی موثر بر سیری

عوامل موثر بر سیری عبارتند از:

– اندازه سهم

– حالت عاطفی

– انواع غذاها و نوشیدنی ها

– وضعیت اجتماعی مرتبط با خوردن یک وعده غذایی شامل تعداد افراد و نوع مناسبت

– سطوح فعالیت بدنی

– خوش طعم بودن غذا

– جنسیت

سیری زودرس در زنان بیشتر از مردان است.

– سن

مصرف غذا با افزایش سن کاهش می یابد. مقاله ای که در Critical Reviews در Food Science and Nutrition منتشر شد، گزارش داد که سیری خاص حسی با افزایش سن تغییر می کند و در افراد بالای 65 سال وجود ندارد. این می تواند توضیح دهد که چرا افراد مسن از رژیم های غذایی یکنواخت استفاده می کنند.

– شرایط سلامتی

برخی از شرایط سلامتی مانند گاستروپارزی، برخی سرطان‌ها و درمان سرطان می‌توانند منجر به سیری زودرس شوند. هر گونه بیماری که تخلیه معده شما را مختل کند، می تواند باعث شود سریعتر احساس سیری کنید.

سیری زودرس

سیری اولیه زمانی رخ می دهد که پس از خوردن یک وعده غذایی با اندازه کافی احساس سیری کنید. افراد مبتلا به سیری زودرس نمی توانند یک وعده غذایی با اندازه معمولی بخورند و پس از چند لقمه احساس سیری می کنند. برخی افراد ممکن است هنگام مصرف یک وعده غذایی معمولی نیز احساس تهوع داشته باشند.

شرایط بهداشتی مانند گاستروپارزی، سندرم روده تحریک پذیر، برخی سرطان ها و درمان آنها می تواند باعث سیری زودرس شود. هر شرایطی که تخلیه معده شما را مختل کند می تواند باعث شود سریعتر احساس سیری کنید.

سیری زودرس یک مشکل جزئی است، اما سیری زودرس طولانی مدت می تواند منجر به کمبود مواد مغذی، گرسنگی و بهبود ضعیف زخم شود. این می تواند نشانه ای از یک بیماری جدی زمینه ای باشد.

توصیه ها

می توانید سعی کنید احساس سیری را تقویت کنید تا به کنترل میزان غذا خوردن و کنترل وزن خود کمک کنید.

– در هر وعده غذایی خود از پروتئین استفاده کنید. غذاهای پر پروتئین به شما احساس سیری و رضایت بیشتری می دهند و برای عضله سازی نیز مفید هستند.

– غذاهای پر فیبر همچنین می توانند باعث احساس سیری سریعتر شوند و تأثیر آن را افزایش دهند. فیبر را در رژیم غذایی خود بگنجانید. میوه ها، سبزیجات، نان سبوس دار، غلات از جمله غذاهای پرفیبر هستند.

– برای مدیریت مصرف چربی و کاهش تراکم انرژی رژیم غذایی، نسخه‌های کم‌چرب برخی از غذاها را انتخاب کنید. چگالی انرژی تعداد کالری در هر گرم غذا یا مقدار انرژی در هر گرم غذا است.

– غذای خود را خیلی عجولانه نجوید. جویدن غذا برای مدت طولانی‌تر می‌تواند باعث احساس سیری بیشتر شود.

– سعی کنید حواس پرتی را در حین غذا خوردن به حداقل برسانید. به غذای خود بیشتر توجه کنید. این همچنین می تواند احساس سیری شما را افزایش دهد.

– مصرف نوشیدنی های پرکالری مانند نوشابه را محدود کنید. آنها کمتر سیر کننده هستند و کالری دریافتی شما را افزایش می دهند.

– نوشیدنی های الکلی حاوی کالری زیادی هستند و اشتهای شما را تحریک می کنند. پس از مصرف الکل تمایل به خوردن بیشتر دارید. اگر می خواهید وزن خود را کنترل کنید، سعی کنید مصرف الکل را کاهش دهید.

اگر سیری زودرس دارید، درمان معمولاً به علت زمینه‌ای بستگی دارد. ممکن است پزشک از شما بخواهد

– چندین وعده غذایی کوچکتر در طول روز بخورید.

– مقدار چربی و فیبر را در وعده های غذایی خود کاهش دهید تا به هضم آسان غذا کمک کنید.

– غذاها را به صورت مایع یا پوره مصرف کنید.

– برای مدیریت ناراحتی معده دارو مصرف کنید.

– از داروهای محرک اشتها استفاده کنید.

– جراحی های جزئی در موارد شدید برای رفع نیازهای غذایی شما.