سوکرالوز در سال ۱۹۷۶ به‌طور تصادفی توسط دانشمندان دانشگاه کوئین مری در لندن کشف شد. این دانشمندان در حال انجام تحقیقات بر روی مولکول‌های مختلف شکر بودند تا ترکیبات شیمیایی جدیدی برای جایگزین کردن شکر و کاهش مصرف کالری در رژیم غذایی انسان پیدا کنند.
در این کشف، یکی از دانشمندان در آزمایشگاه، به اشتباه به‌جای “تست کردن” (test) سوکرالوز، آن را “چشید” (taste) و متوجه شیرینی فوق‌العاده آن شد. پس از این اتفاق، محققان متوجه شدند که این ترکیب می‌تواند به‌عنوان یک شیرین‌کننده با کالری صفر استفاده شود، زیرا سوکرالوز به دلیل تغییرات شیمیایی ایجاد شده در ساختارش، توسط بدن متابولیزه نمی‌شود.
هدف اصلی توسعه سوکرالوز، ایجاد یک جایگزین مطمئن و بدون کالری برای شکر بود که برای افراد مبتلا به دیابت و افرادی که به دنبال کاهش وزن هستند مناسب باشد. از آن زمان، سوکرالوز به‌عنوان یک شیرین‌کننده مصنوعی با کارایی بالا در تولید مواد غذایی و نوشیدنی‌های کم‌کالری مورد استفاده قرار گرفته است.
عوارض سوکرالوز
همیشه وقتی یک محصول مصنوعی ساخته میشود این سوال به ذهن می رسد که عوارض آن چیست ؟ فراتر از این سوال امروزه در ذهن بسیاری از افراد این شیرینی ها مضر هستند و آنها شکر را سالم تر تلقی میکنند. اما سوکرالوز واقعا یک ترکیب بدون زیان تلقی میشود.
سوکرالوز توسط FDA و دیگر سازمان‌های بهداشتی در بسیاری از کشورها تأیید شده و به‌طور کلی به‌عنوان یک ماده ایمن شناخته میشود. با این حال، اگر موشکافانه و با ذره بین به دنبال ضرر ها و عوارض سوکرالوز باشیم، شاید بتوان گفت که ممکن است عوارضی در برخی افراد ایجاد کند. این عوارض شامل موارد زیر است:
- مشکلات گوارشی: برخی افراد به مصرف سوکرالوز حساسیت دارند و ممکن است مشکلاتی مانند نفخ، گاز، اسهال یا دل‌پیچه را تجربه کنند.
- تأثیر بر میکروبیوم روده: برخی مطالعات نشان داده‌اند که سوکرالوز می‌تواند ترکیب باکتری‌های مفید روده را تغییر دهد. این مسئله ممکن است در درازمدت بر سلامت گوارش و سیستم ایمنی تأثیر بگذارد.
- اثر بر قند خون و انسولین: در حالی که سوکرالوز مستقیماً قند خون را افزایش نمی‌دهد، برخی مطالعات نشان داده‌اند که ممکن است به‌طور غیرمستقیم حساسیت به انسولین را کاهش دهد. البته این تأثیر در تحقیقات مختلف متناقض است و برای تأیید نیاز به مطالعات بیشتری دارد.
- عوارض طولانی‌مدت ناشناخته: اگرچه مطالعات موجود بیشتر نشان‌دهنده ایمنی سوکرالوز است، هنوز اثرات طولانی‌مدت مصرف مداوم این ماده به‌طور کامل مشخص نشده است. برخی محققان بر این باورند که نیاز به تحقیقات بیشتر در این زمینه وجود دارد.
در کل، مصرف سوکرالوز برای اکثر افراد بی‌خطر است، اما اگر فردی به علائمی از جمله مشکلات گوارشی یا تغییرات قند خون مشکوک شد، بهتر است با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کند.
چطور سوکرالوز شیرین است ولی کالری ندارد ؟؟
سوکرالوز از لحاظ شیمیایی ساختاری شبیه به مولکول شکر دارد، اما تفاوت‌هایی در آن ایجاد شده که باعث میشود بدن نتواند آن را به انرژی (کالری) تبدیل کند.
در فرآیند ساخت سوکرالوز، سه گروه هیدروکسیل (-OH) در مولکول شکر (ساکاروز) با سه اتم کلر جایگزین میشود. این تغییر ساختاری باعث میشود که:
- سوکرالوز توسط بدن جذب نشود: بدن انسان نمی‌تواند سوکرالوز را به‌عنوان انرژی شناسایی و تجزیه کند. بیشتر سوکرالوز بدون تغییر از طریق دستگاه گوارش عبور می‌کند و دفع میشود.
- شیرینی بدون کالری ایجاد شود: جایگزینی گروه‌های هیدروکسیل با اتم‌های کلر، توانایی اتصال سوکرالوز به گیرنده‌های شیرینی در زبان را حفظ می‌کند. بنابراین، وقتی سوکرالوز مصرف می‌کنید، حس شیرینی ایجاد میشود، اما چون بدن نمی‌تواند آن را متابولیزه کند، هیچ کالری‌ای از آن به‌دست نمی‌آید.
- قدرت شیرین‌کنندگی بالا: سوکرالوز تقریباً 600 برابر شیرین‌تر از شکر است، به همین دلیل مقدار بسیار کمی از آن برای دستیابی به سطح شیرینی دلخواه کافی است.
این ویژگی‌ها سوکرالوز را به گزینه‌ای مناسب برای افرادی که به‌دنبال کنترل کالری دریافتی هستند یا دچار دیابت هستند، تبدیل کرده است.
سوکرالوز طبیعی است یا شیمیایی ؟
سوکرالوز یک شیرین‌کننده غیرطبیعی است و از طریق یک فرآیند شیمیایی ساخته میشود. این شیرین‌کننده در طبیعت یافت نمی‌شود و برخلاف شکر یا عسل، به صورت طبیعی در مواد غذایی وجود ندارد. سوکرالوز از شکر (ساکاروز) مشتق شده است، اما طی یک فرآیند شیمیایی، ساختار آن تغییر می‌کند.
در فرآیند تولید سوکرالوز، سه گروه هیدروکسیل در ساکاروز با اتم‌های کلر جایگزین می‌شوند که این تغییر ساختاری باعث میشود سوکرالوز هم شیرین‌تر و هم در برابر تجزیه و متابولیسم در بدن مقاوم‌تر شود. این تغییرات شیمیایی دلیل اصلی عدم تولید کالری و عدم تأثیر آن بر قند خون است.
در نتیجه، سوکرالوز به‌عنوان یک شیرین‌کننده مصنوعی طبقه‌بندی میشود و محصولی کاملاً شیمیایی است که با هدف حفظ طعم شیرینی و کاهش کالری تولید شده است.
در بسیاری از شربت های خوراکی سوکرالوز استفاده شده
بسیاری از داروها، به‌ویژه شربت‌ها، از شیرین‌کننده‌های بدون کالری استفاده میکنند تا طعم شیرین داشته باشند و به‌ویژه برای بیماران دیابتی و افرادی که باید کالری مصرفی‌شان را کنترل کنند مناسب باشند. این شیرین‌کننده‌های مصنوعی شامل سوکرالوز، آسپارتام، ساخارین، و استویا (که منشا طبیعی دارد) هستند.
دلایل استفاده از شیرین‌کننده‌های بدون کالری در داروها:
- پرهیز از افزایش کالری: به‌ویژه برای بیماران دیابتی یا افرادی که باید مصرف قند خود را محدود کنند، استفاده از این شیرین‌کننده‌ها در داروها مزیت دارد.
- کاهش خطر پوسیدگی دندان: برخی از شربت‌ها و داروهای جویدنی با استفاده از شیرین‌کننده‌های مصنوعی، خطر پوسیدگی دندان را کاهش می‌دهند، چون این ترکیبات برخلاف قند معمولی، باکتری‌های مضر دهان را تغذیه نمی‌کنند.
- پایداری طعم و ماندگاری: برخی از شیرین‌کننده‌های مصنوعی، در شرایط حرارتی و نوری پایدارترند و طعم دارو را در طول زمان حفظ میکنند.
- افزایش رضایت بیماران: داروهای شیرین‌تر راحت‌تر مصرف می‌شوند، به‌خصوص برای کودکان و سالمندانی که ممکن است به طعم دارو حساس‌تر باشند.
با این حال، همچنان در برخی شربت‌ها از شکر یا دیگر شیرین‌کننده‌های کالری‌دار مانند شربت ذرت استفاده میشود، به‌ویژه اگر هدف افزایش انرژی در کودکان یا بیمارانی باشد که نیاز به کالری بیشتری دارند.
مقایسه شیرین کننده های مصنوعی در داروها
این شیرین‌کننده‌ها شامل سوکرالوز، آسپارتام، ساخارین، و آسه‌سولفام پتاسیم هستند. هرکدام از این‌ها ویژگی‌ها و کاربردهای متفاوتی دارند.
1. سوکرالوز (Sucralose)
- قدرت شیرین‌کنندگی: حدود 600 برابر شیرین‌تر از شکر
- پایداری در برابر حرارت: بسیار پایدار، مناسب برای پخت‌وپز و پخت در دماهای بالا
- طعم: طعمی نزدیک به شکر و بدون پس‌طعم تلخ
- کاربرد: مناسب برای نوشیدنی‌ها، دسرها، و داروها
- عوارض احتمالی: ممکن است در برخی افراد باعث مشکلات گوارشی شود؛ همچنین برخی مطالعات نشان داده‌اند که ممکن است به میکروبیوم روده تأثیر بگذارد.
2. آسپارتام (Aspartame)
- قدرت شیرین‌کنندگی: حدود 200 برابر شیرین‌تر از شکر
- پایداری در برابر حرارت: در دماهای بالا ناپایدار است و در پخت‌وپز یا مواد گرم ممکن است طعم تغییر کند
- طعم: طعم شیرین نزدیک به شکر، اما ممکن است در برخی افراد پس‌طعم تلخ یا فلزی داشته باشد
- کاربرد: بیشتر در نوشیدنی‌ها و محصولات سرد استفاده میشود، مانند نوشابه‌های رژیمی
- عوارض احتمالی: مناسب برای همه نیست؛ افرادی با فنیل‌کتونوریا (PKU) باید از مصرف آن پرهیز کنند. همچنین، برخی افراد ممکن است سردرد یا حساسیت به آن داشته باشند.
3. ساخارین (Saccharin)
- قدرت شیرین‌کنندگی: حدود 300 تا 400 برابر شیرین‌تر از شکر
- پایداری در برابر حرارت: پایدار در دماهای بالا، اما ممکن است در برخی نوشیدنی‌های گرم طعم تلخ بدهد
- طعم: پس‌طعم تلخ، که ممکن است با ترکیب با شیرین‌کننده‌های دیگر کاهش یابد
- کاربرد: بیشتر در محصولات کم‌کالری و داروها استفاده میشود
- عوارض احتمالی: در گذشته برخی نگرانی‌ها در مورد سرطان‌زایی آن وجود داشت، اما امروزه با مقدار مجاز مصرف، این نگرانی‌ها کاهش یافته است.
4. آسه‌سولفام پتاسیم (Acesulfame K)
- قدرت شیرین‌کنندگی: حدود 200 برابر شیرین‌تر از شکر
- پایداری در برابر حرارت: بسیار پایدار و مناسب برای پخت‌وپز و مواد حرارت‌دیده
- طعم: پس‌طعم تلخ که اغلب با ترکیب با شیرین‌کننده‌های دیگر کاهش می‌یابد
- کاربرد: معمولاً در ترکیب با سایر شیرین‌کننده‌ها در نوشابه‌ها، آبمیوه‌ها و محصولات پخته‌شده استفاده میشود
- عوارض احتمالی: برخی مطالعات نشان داده‌اند که ممکن است تأثیری بر سلامت روده بگذارد، اما همچنان برای استفاده ایمن شناخته میشود.
جمع‌بندی
- پایداری حرارتی: سوکرالوز و آسه‌سولفام پتاسیم برای پخت‌وپز بهتر هستند، در حالی که آسپارتام در دماهای بالا ناپایدار است.
- پس‌طعم: سوکرالوز به دلیل طعم شبیه شکر و بدون پس‌طعم مزیت دارد. ساخارین و آسه‌سولفام پتاسیم پس‌طعم تلخ دارند و اغلب با ترکیب با دیگر شیرین‌کننده‌ها استفاده می‌شوند.
- قدرت شیرین‌کنندگی: سوکرالوز بالاترین قدرت شیرین‌کنندگی را دارد و ساخارین نیز از این نظر قدرتمند است.
نکته: انتخاب شیرین‌کننده به نوع محصول، پایداری مورد نیاز، و طعمی که هدف است، بستگی دارد.
