سیستم رهگیری ماهواره‌ای کوپرنیک (Copernicus) ( Copernicus Programme ) یا برنامه کوپرنیک که پیشتر با نام برنامه نظارتی جهانی برای محیط زیست و امنیت (GMES) شناخته می‌شد، یک برنامه اروپایی است که به منظور جمع‌آوری داده‌های ماهواره‌ای و اطلاعات محیطی برای مشاهده زمین طراحی شده است. این سیستم از یک مجموعه وسیعی از ماهواره‌ها و دیگر ابزارهای جمع‌آوری داده بهره می‌برد تا تصاویر و داده‌های دقیقی در مورد اتمسفر، اقیانوس‌ها، خشکی‌ها و موارد دیگر فراهم آورد.
این برنامه توسط اتحادیه اروپا و آژانس فضایی اروپا (ESA) اداره می‌شود و اهداف متعددی دارد از جمله:
- نظارت بر محیط زیست و مدیریت بحران‌ها
- کمک به کشاورزی مدرن و مدیریت منابع طبیعی
- حمایت از سیاست‌های محیط زیستی
- بهبود مدیریت شهری و توسعه زیرساخت‌ها
ماهواره‌های مربوط به برنامه کوپرنیک شامل سری ماهواره‌های Sentinel است که هر کدام قابلیت‌های خاصی دارند، مانند تصویربرداری با وضوح بالا، راداری با قابلیت نفوذ در ابرها و شرایط جوی، و ابزارهای مخصوص اندازه‌گیری دقیق تغییرات اقلیمی و محیطی.
در اخبار شنیدیم که ایران درخواست فعال شدن سامانه را در منطقه سقوط هلیکوپتر رئیس جمهور ایران داده است.
در مورد سقوط یک هلیکوپتر در مناطق صعب‌العبور، فعال‌سازی سامانه رهگیری ماهواره‌ای کوپرنیک میتواند به چند روش به عملیات جستجو و نجات کمک کند:
- تصویربرداری با دقت بالا: ماهواره‌های کوپرنیک قادرند تصاویر با وضوح بالا از زمین ارائه دهند، که میتواند مناطق دقیق سقوط هلیکوپتر را شناسایی کند و این امر به تمرکز نیروهای جستجو و نجات در مناطق خاص کمک می‌کند.
- تحلیل تغییرات: با استفاده از تصاویر پیشین و پسین سقوط، ماهواره‌ها می‌توانند هرگونه تغییر ناشی از سانحه را در منطقه تشخیص دهند، مانند ایجاد مسیرهای دسترسی جدید، تغییر در پوشش گیاهی، یا آسیب‌های احتمالی به محیط زیست.
- پشتیبانی از تصمیم‌گیری: داده‌های به‌دست‌آمده از ماهواره‌ها میتواند در تصمیم‌گیری‌های مرتبط با هدایت عملیات، تخصیص منابع و مدیریت بحران به مقامات محلی و فدرال کمک کند.
- کمک در شرایط جوی نامساعد: ماهواره‌های مجهز به رادار نفوذگر می‌توانند تصاویری را حتی در شرایط جوی بد یا در شب تهیه کنند، که این امر میتواند در سرعت بخشیدن به فرآیندهای جستجو و نجات حیاتی باشد.
فعال‌سازی سامانه کوپرنیک در چنین شرایطی به معنای دسترسی به ابزار قدرتمندی برای تحلیل و برنامه‌ریزی موثرتر عملیات جستجو است.
آیا کوپرنیک میتواند از زیر ابرها تصویر تهیه کند ؟
بله، رادارهای مورد استفاده در ماهواره‌های برنامه کوپرنیک، مانند ماهواره‌های سری Sentinel-1، از رادار با قابلیت نفوذ در ابرها (Synthetic Aperture Radar یا SAR) استفاده می‌کنند. این فناوری رادار امکان تصویربرداری از زمین را در هر شرایط آب و هوایی، حتی در زمان وجود ابر، باران یا در شب فراهم می‌آورد. رادارهای SAR امواج رادیویی با فرکانس‌هایی را پخش می‌کنند که قادر به نفوذ از ابرها و بازتاب از سطح زمین هستند، و به این ترتیب، تصاویر واضحی از سطح زمین ارائه می‌دهند بدون تأثیرپذیری از شرایط جوی. این ویژگی‌ها رادارهای SAR را بسیار مفید برای ماموریت‌های نظارت و جستجو و نجات در مناطق دورافتاده یا در شرایط جوی دشوار می‌سازند.
مشابه برنامه کوپرنیک سامانه دیگری هم وجود دارد ؟
بله، در کنار برنامه کوپرنیک، برنامه‌های مشاهده زمین دیگری نیز وجود دارد که توسط کشورها یا سازمان‌های بین‌المللی دیگر اداره می‌شوند. یکی از معروف‌ترین این برنامه‌ها سامانه ماهواره‌ای لندست (Landsat) است که توسط سازمان ملی هوانوردی و فضایی آمریکا (NASA) و سرویس زمین‌شناسی ایالات متحده (USGS) اداره می‌شود. این برنامه از دهه 1970 فعالیت خود را آغاز کرده و به طور مداوم داده‌های باارزشی درباره تغییرات زمین و منابع طبیعی فراهم می‌کند.
علاوه بر لندست، سامانه‌ها و برنامه‌های دیگری نیز وجود دارند که به مشاهده زمین و تحلیل داده‌های محیطی می‌پردازند، مانند:
- برنامه‌ی مودیس (MODIS) – مورد استفاده در ماهواره‌های Terra و Aqua که توسط NASA اداره می‌شود و داده‌های مفیدی در زمینه تغییرات آب و هوایی، آتش‌سوزی‌ها، و دینامیک اکوسیستم‌ها فراهم می‌کند.
- سیستم جهانی مشاهده از دور (GEOSS) – که توسط سازمان‌های متعدد بین‌المللی به همراهی و هماهنگی اداره می‌شود و به اشتراک‌گذاری داده‌ها و اطلاعات بین ملل مختلف می‌پردازد.
- برنامه‌های ماهواره‌ای کشورهای دیگر مانند روسیه، چین، و هند
