سیستم رنین-آنژیوتانسین-آلدوسترون یا (RAAS (Renin-Angiotensin-Aldosterone System یک سیستم تنظیم فیزیولوژیک است که نقش مهمی در تنظیم فشار خون، تعادل مایعات بدن و عملکرد ریوی دارد. این سیستم به وسیله ترکیبی از هورمون‌ها و آنزیم‌ها که در مراحل مختلف آن شرکت دارند، فعالیت می‌کند.
مراحل سیستم رنین آنژیوتانسین آلدسترون
ترشح رنین (Renin):
رنین یک آنزیم مهم و حیاتی است که عمدتاً در کلیه‌ها تولید می‌شود و نقش کلیدی در تنظیم فشار خون و تعادل الکترولیتی بدن دارد. این آنزیم به صورت خاص در سلول‌های ژوکستاگلومرولار کلیه تولید می‌شود که در نزدیکی ساختارهای میکروسکوپی به نام گلومرول‌ها قرار دارند. هورمون رنین توسط گلومرول های کلیه ترشح می‌شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که فشار خون در کلیه‌ها کاهش یافته یا سطح نمک در لوله‌های کلیه کاهش یابد.
فعال‌سازی آنژیوتانسین:
آنژیوتانسین یکی از مولفه‌های اصلی سیستم رنین-آنژیوتانسین-آلدوسترون (RAAS) است که نقش مهمی در تنظیم فشار خون و تعادل الکترولیتی بدن ایفا می‌کند. آنژیوتانسین در واقع یک سری از پپتیدها است که از آنژیوتانسینوژن، یک پروتئین بی‌فعالی که توسط کبد تولید می‌شود، سنتز می‌شود.
تبدیل آنژیوتانسینوژن به آنژیوتانسین I:
رنین تأثیرش را با تبدیل آنژیوتانسینوژن (که یک گلیکوپروتئین در کلیه‌هاست) به آنژیوتانسین I آغاز می‌کند. آنژیوتانسین I یک دکاپپتید است، یعنی متشکل از ۱۰ آمینو اسید. فرمول آمینو اسیدی آن عبارت است از Asp-Arg-Val-Tyr-Ile-His-Pro-Phe-His-Leu.
تبدیل آنژیوتانسین I به آنژیوتانسین II:
آنژیوتانسین I توسط آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) به آنژیوتانسین II تبدیل می‌شود. آنژیوتانسین II یک پپتید با اثرات فیزیولوژیک متنوع است. آنژیوتانسین II یک اکتاپپتید است، به این معنا که متشکل از ۸ آمینو اسید است. فرمول آمینو اسیدی آن عبارت است از Asp-Arg-Val-Tyr-Ile-His-Pro-Phe. آنژیوتانسین II عملکردهای متعددی دارد، از جمله تنگ کردن عروق خونی (که منجر به افزایش فشار خون می‌شود)، تحریک تولید آلدوسترون (که به جذب مجدد سدیم و آب کمک می‌کند) و تحریک ترشح هورمون ضد ادرار (ADH).
تحریک ترشح آلدوسترون:
در مرحله بعدی از چرخه رنین آنژیوتانسین آلدوسترون، آنژیوتانسین II به ترشح هورمون آلدوسترون از بخش قشری غده فوق کلیه تحریک می‌کند. آلدوسترون یک هورمون استروئیدی است که توسط غدد آدرنال (فوق کلیوی) تولید می‌شود و نقش مهمی در تنظیم فشار خون و تعادل الکترولیتی بدن ایفا می‌کند.
اثرات آلدوسترون
آلدوسترون به خصوص در کنترل تعادل نمک (سدیم) و آب در بدن نقش دارد، که از طریق مکانیزم‌های زیر صورت می‌گیرد:
- افزایش بازجذب سدیم: آلدوسترون باعث می‌شود که توبول‌های دیستال و جمع کننده کلیه‌ها میزان بیشتری سدیم را از ادرار بازجذب کنند، که به نوبه خود آب را نیز برای حفظ تعادل اسمزی جذب می‌کند.
- افزایش دفع پتاسیم و هیدروژن: همزمان با بازجذب سدیم، آلدوسترون دفع پتاسیم و یون‌های هیدروژن را توسط کلیه‌ها افزایش می‌دهد، که به تنظیم pH خون و تعادل الکترولیتی کمک می‌کند.
به این ترتیب آلدوسترون با افزایش بازجذب نمک و آب در کلیه، منجر به افزایش حجم مایعات بدن و افزایش فشار خون می‌شود. این سیستم در تنظیم فشار خون در بدن، حفظ تعادل آب و الکترولیت و تأثیر بر عملکرد قلب و عروق ارتباط دارد.
آلدوسترون در شرایطی مانند هایپرتانسیون و نارسایی قلبی مورد توجه قرار می‌گیرد، که در این شرایط ممکن است تولید بیش از حد آلدوسترون (هایپرآلدوسترونیسم) یا تولید ناکافی آن (هیپوآلدوسترونیسم) مشکلات سلامتی ایجاد کند. درمان‌هایی که بر هورمون‌های مرتبط با آلدوسترون تأثیر می‌گذارند، می‌توانند در کنترل این شرایط مؤثر باشند.
کنترل و مدیریت سطوح آلدوسترون از طریق داروهای مختلف، از جمله مهارکننده‌های رسپتور آلدوسترون (مانند اسپیرونولاکتون)، می‌تواند به کاهش فشار خون و بهبود عملکرد قلبی کمک کند، و همچنین به پیشگیری از تخریب بافت کلیوی در بیماری‌های مزمن کلیوی اهمیت دارد.
