امروزه در مورد هورمون رشد یا سوماتروپین زیاد میشنویم. این دارو به کودکانی که دچار عقب ماندگی از نظر قد و رشد هستند کمک میکند تا به قد مناسب خود برسند. در عین حال برخی از بدنسازها و ورزشکاران حرفه ای نیز از این دارو در فرایندها حجمی بدن استفاده میکنند. یکی از سوالاتی که در ذهن شما ممکن است به وجود آید این است که آیا میتوانیم به کودکی که دارای رشد بالا است هورمون رشد تزریق کنیم و یک ابر انسان داشته باشیم و قد و اندازه های غیر متعارف را ایجاد کنیم.
یا در حالت هایی که شاید از نظر خیلی از افراد اخلاقی نباشد، خانواده هایی که به دنبال داشتن یک فرزند ورزشکار هستند میتوانند با تزریق دارو در کودکی به قد و استایلی خارج از رنج سنی برای کودک خود دست پیدا کنند ؟
هورمون رشد یک دارو است و تزریق آن صرفا به فردی مجاز است که نیازمند این دارو باشد. در ایران قوانین سخت گیرانه ای برای دریافت این دارو وجود دارد و تایید نسخه داروی هورمون رشد صرفا با تایید آزمایشگاه مبنی بر کمبود هورمون، بررسی رشد کودک و نسخه پزشک فوق تخصص انجام میشود. دقت داشته باشید مصرف مازاد هورمون رشد ریسک بیماری دیابت، بیماری های قلبی و مشکلات استخوانی را در آینده کودک به همراه خواهد داشت.
در واقع، هورمون رشد به عنوان دارویی که می‌تواند به کودکان با مشکلات رشد کمک کند، بسیار مفید است؛ اما استفاده از آن برای ایجاد «ابر انسان» یا دستیابی به رشد غیر متعارف، چه از نظر علمی و چه از نظر اخلاقی، با چالش‌های جدی روبرو است.
رشد استخوان‌ها و صفحات رشد: رشد طولی بدن انسان به صفحات رشد یا همان اپی‌فیزهای استخوان‌های بلند وابسته است. این صفحات بعد از پایان دوران بلوغ بسته می‌شوند. تزریق هورمون رشد قبل از بسته شدن این صفحات می‌تواند باعث افزایش قد شود، اما پس از بسته شدن صفحات رشد، حتی با تزریق هورمون، افزایش قد ممکن نخواهد بود. بنابراین، رسیدن به اندازه‌های غیر متعارف تنها با تزریق هورمون رشد امکان‌پذیر نیست.
محدودیت‌های ژنتیکی: حتی در صورت استفاده از هورمون رشد، محدودیت‌های ژنتیکی فرد نقش تعیین‌کننده‌ای در میزان نهایی رشد خواهند داشت. هر فرد دارای حداکثر پتانسیل رشد است که با ژنتیک او تعیین میشود، و تزریق هورمون رشد تنها می‌تواند به دستیابی به این پتانسیل کمک کند، نه بیشتر از آن.
عوارض جانبی و خطرات: استفاده نادرست از هورمون رشد، به خصوص در مقادیر بالا یا برای اهداف غیر درمانی، می‌تواند عوارض جانبی جدی داشته باشد. مشکلاتی مانند دیابت، اختلالات متابولیک، فشار خون بالا، افزایش ریسک سرطان، و بیماری‌های قلبی میتوانند به دلیل مصرف طولانی‌مدت یا بیش از حد این دارو ایجاد شوند.
جنبه‌های اخلاقی: تزریق هورمون رشد به کودکانی که نیازی به آن ندارند، به دلایل غیر پزشکی مانند افزایش قد و استایل برای دستیابی به اهداف ورزشی یا زیبایی، با اصول اخلاقی پزشکی تضاد دارد. این موضوع به خصوص زمانی مطرح میشود که والدین از هورمون رشد به عنوان یک ابزار برای تحقق آرزوهای خود برای فرزندانشان استفاده کنند، که ممکن است سلامت و رفاه کودک را در آینده به خطر بیندازد.
ابر انسان و واقعیت علمی: ساختن «ابر انسان» با تزریق هورمون رشد بیشتر یک ایده علمی-تخیلی است تا واقعیت. بدن انسان دارای مکانیزم‌های طبیعی است که از رشد و تغییرات غیر متعارف جلوگیری میکنند. تزریق هورمون رشد نمی‌تواند به طور نامحدود قد یا استایل فرد را افزایش دهد، و استفاده بی‌رویه از آن ممکن است به مشکلات جدی و غیرقابل جبران منجر شود.
بنابراین، هر گونه استفاده از هورمون رشد باید تحت نظارت دقیق پزشکی و تنها برای افرادی که نیاز درمانی دارند صورت گیرد، نه برای اهداف غیر درمانی.
منظور از حداکثر رشد ژنتیکی قابل دستیابی چیست ؟
حداکثر رشد ژنتیکی قابل دستیابی به معنای حداکثر پتانسیلی است که یک فرد از لحاظ قد و رشد جسمانی می‌تواند تحت تأثیر عوامل ژنتیکی به آن دست یابد. به عبارت دیگر، ژنتیک هر فرد به عنوان عامل اصلی تعیین‌کننده محدودیت‌های نهایی قد و رشد بدن عمل میکند. هرچند عوامل محیطی و تغذیه‌ای نیز میتوانند در این روند تأثیرگذار باشند، اما ژنتیک پایه اصلی این محدودیت‌ها را مشخص میکند.
عوامل مؤثر بر حداکثر رشد ژنتیکی
- ژنتیک والدین: قد و ساختار بدنی به طور عمده از ژن‌هایی که از والدین به ارث می‌رسد تعیین میشود. معمولاً فرزندان از لحاظ قدی در محدوده قد والدین خود یا اندکی بالاتر یا پایین‌تر قرار می‌گیرند.
- زمان بلوغ و بسته شدن صفحات رشد: در دوران بلوغ، صفحات رشد در استخوان‌های بلند هنوز باز هستند و امکان رشد بیشتر را فراهم میکنند. بعد از پایان بلوغ و بسته شدن این صفحات، رشد طولی استخوان‌ها متوقف میشود. سرعت و زمان بسته شدن این صفحات نیز به ژنتیک بستگی دارد.
- محدودیت‌های ژنتیکی رشد: ژن‌ها تعیین میکنند که هر فرد چه مقدار می‌تواند در بهترین شرایط ممکن رشد کند. این شامل ارتفاع استخوان‌ها، طول اندام‌ها و توزیع عضلات است. حتی با بهترین تغذیه و شرایط محیطی، رشد قد فرد نمی‌تواند از محدودیت‌های تعیین‌شده توسط ژنتیک فراتر رود.
تأثیر عوامل محیطی بر رشد
عوامل محیطی نیز میتوانند بر رشد تأثیر بگذارند، اما در نهایت، این عوامل نمی‌توانند محدودیت‌های ژنتیکی را تغییر دهند. برخی از این عوامل عبارتند از:
- تغذیه: تغذیه مناسب در دوران کودکی و نوجوانی، به خصوص تأمین مواد مغذی مورد نیاز مانند پروتئین، کلسیم، ویتامین D و مواد معدنی، می‌تواند به دستیابی به پتانسیل ژنتیکی رشد کمک کند. سوءتغذیه ممکن است مانع از رشد به حداکثر پتانسیل ژنتیکی شود.
- ورزش و فعالیت بدنی: ورزش و فعالیت بدنی منظم به تقویت استخوان‌ها و عضلات کمک میکند، اما تأثیر آن محدود به چارچوب ژنتیکی است.
- عوامل هورمونی: هورمون‌های رشد، به ویژه سوماتروپین (هورمون رشد) و هورمون‌های جنسی (مانند تستوسترون و استروژن)، نقش حیاتی در تحریک و کنترل رشد دارند. ناهنجاری‌های هورمونی میتوانند به رشد کمتر از حد معمول یا رشد بیش از حد در برخی موارد منجر شوند.
آیا ممکن است قدهای بالا حاصل تزریق هورمون باشد ؟
از نظر تئوری چنین چیزی قابل رد کردن نیست. همینطور که قابل اثبات نیز نمی باشد. چون تزریق غیر قانونی و بدون تجویز پزشک هورمون رشد به کودک نوعی کودک آزاری به شمار میرود. همینطور تزریق هورمون به کودکی که از نظر هورمونی در شرایط ایده آل هست برای او خطرناک است. تزریق هورمون رشد بیش از اندازه ریسک بیماری قلبی، بیماری دیابت و مشکلات استخوانی را برای کودک به همراه دارد.
علاوه بر این دستیابی به قدی بالاتر از قد ژنتیکی عملا امکان پذیر نیست و فرد با تزریق کردن هورمون رشد بیش از اندازه به کودک نه تنها به هدف افزایش قد دست پیدا نخواهد کرد بلکه باعث آسیب مادام العمر به کودک خود خواهد شد.
