کاهش وزن یکی از دغدغه های افراد است. بسیاری از افراد به سراغ روش های مختلفی مانند رژیم های مختلف، ورزش، گاهی روش های سخت تر مثل عمل های جراحی میروند. اما یکی از صحبت هایی که امروزه توجه افراد را جلب کرده، کاهش وزن با زندگی در ارتفاعات است. اگر چنین باشد، روش جدیدی برای کاهش وزن یافت شده که برای بعضی از افراد میتواند ساده تر از روش های قبلی باشد. برای کاهش وزن میتوانید به یک شهر در ارتفاعات بالاتر مهاجرت کنید. با ما همراه باشید تا با یافته های علمی جدید دانشمندان در مورد کاهش وزن با زندگی در ارتفاعات آشنا شویم .
فهرست مطالب این مقاله
مقدمه
هیپوکسی یا هایپوکسیا (به انگلیسی: Hypoxia) یا کم‌اکسیژنی به معنای کاهش اکسیژن‌رسانی به تمام ارگانیسم (هیپوکسی جنرال) یا بافت‌های بدن (هیپوکسی بافت) است. ازکاهش اکسیژن هوا مانند صعود به ارتفاعات، اختلالات ریوی و عدم تهویه مناسب ریه‌ها، کم‌خونی و اختلالات گردش خون می باشد. اگر خلبانان در ارتفاعات بسیار بالا از ماسک اکسیژن استفاده نکنند دچار هیپوکسی خواهند شد. کلید کلیه اتفاقاتی که در ارتفاع بدن را تحت تاثیر خود قرار می دهد در دست این پدیده است. هیپوکسی یکی از محرک‌های مهم ترشح اریتروپویتین توسط کلیه‌ها می‌باشد که نقش مهمی در تولید گلبول‌های قرمز خون برعهده دارد. هیپوکسی در صورت فقدان اریتروپویتین به صورت ناچیزی باعث افزایش تعداد گلبول های قرمز میشود.
کاهش فشار هوا و هیپوکسی در ارتفاع
هر چه ارتفاع از سطح زمین بیشتر میشود؛ میزان اکسیژن موجود در هوا نیز کمتر خواهد شد؛ این کاهش اکسیژن باعث میشود میل به خوردن غذا کمتر شود؛ اشتها کم شده و هورمونی به نام لپتین در بدن ترشح میشود و بدن در شرایطی قرار می‌گیرد که چربی سوزی رخ خواهد داد. بنابراین تغذیه و مصرف مواد غذایی و آب در کاهش وزن در ارتفاعات تأثیر می‌گذارد و در صورتی که تغذیه درست نباشد؛ شاید شما دچار کاهش وزن شوید و چربی‌های خود را از دست دهید. اما در طول مسیر کم می‌آورید و ممکن است عضلاتتان نیز بسوزد؛ بنابراین باید در نظر داشته باشید که ویتامین‌ها و مواد مغذی موردنیاز به بدنتان برسد.تیم تحقیقاتی دکتر فلوریان لیپی از دانشگاه ماکسیمیلیان در مونیخ :زندگی در ارتفاعات بلند رابرای یک هفته بررسی کردند و در این مدت هیچ تغییری در میزان فعالیت روزانه و تغذیه خود به وجود نیاوردند.در نهایت این تیم تحقیقاتی متوجه شدند مقادیر پایین اکسیژن که در ارتفاعات بالا وجود دارد میتواند باعث افزایش هورمون لپتین شود که این هورمون به نوبه خود باعث کاهش اشتها میشود.دکتر لیپی در این باره گفت : البته هنوز هم دلیل اصلی این موضوع که چرا زندگی در مناطق کوهستانی باعث افزایش متابولیسم بدن و کاهش اشتها میشود به درستی مشخص نشده است و تحقیقات بیشتری در این زمینه لازم است.
افزایش چربی سوزی و متابولیسم در ارتفاع
غلظت هوا در ارتفاعات نسبت به غلظت هوا در سطح دریا , کمتر است.محققان ادعا کرده اند سوزاندن چربی در هوای رقیق‌تر بسیار راحت‌تر است و به این ترتیب در این محیط‌ها انسان‌ها راحت‌تر وزن اضافه خود را از دست می‌دهند.تحقیقات روی 20 مرد چاق نشان داد زندگی در آب و هوای کوهستانی تاثیر بسیار مفیدی در کاهش وزن دارد.به نظر میرسد این نوع آب و هوا متابولیسم بدن را افزایش داده و باعث کاهش فشار خون و اشتها میشود.
افزایش ضربان قلب در ارتفاع
در 2 روز اول حضور در ارتفاعات, غلظت هموگلوبین به دلیل کاهش میزان پلاسما افزایش می‌یابد. در 12 روز حجم پلاسما 20% کاهش می‌یابد.کاهش حجم خون نشان دهنده کاهش آب کل بدن از طریق کلیه و افزایش تبخیر تنفسی به دلیل جبران پرتهویه‌ای است.این کاهش حجم پلاسما ویسکوزیته خون را افزایش می‌دهد و منجر به افزایش مقاومت جریان خون میشود.در تلاش برای حفظ جریان خون، ضربان قلب افزایش می‌یابد. افزایش سوخت و ساز استراحتی و لاغری در ارتفاع در نتیجه افزایش انرژی مصرفی ناشی از افزایش ضربان قلب و افزایش انرژی مصرفی ناشی از افزایش تهویه سبب کاهش توده بدن در صورت عدم جبران میشود.
هورمون گرسنگی(گرلین) و هورمون سیری(لپتین)در ارتفاع
کسانی که در ارتفاع ۲۰۰۰ متر یا بالاتر زندگی می‌کنند، وزن آنها در مقایسه با افرادی که زیر ۱۰۰۰ متر زندگی می کنند، تقریباً نصف است. علت این است که قرار گرفتن در معرض محیط‌های کم‌اکسیژن سطح هورمون گرسنگی (گرلین) را کاهش می‌دهد و بدن را تشویق به تولید مقادیر بیشتری از لپتین که همان هورمون سیری است، می‌کند. مردم ساکن در ارتفاعات کمتر تمایل به پرخوری دارند.آنها را هیچ وقت در باشگاهی طی جلسه‌ی تمرینی با شدت زیاد برای چربی‌سوزی نمی‌بینید. جالب اینجاست که آنها مجبور نیستند ساعت‌ها وقت خود را روی یک تردمیل صرف کنند تا فوایدی برای‌شان حاصل شود.تمرین در ارتفاع به شما اجازه می‌دهد تا در سطوح بالاتری از شدت طی دوره‌‌های زمانی کوتاه تمرین کنید و همان نتایجی را بدست آورید که طی تمرینات طاقت‌فرسا و طولانی‌تر بدست می‌آورید. بنابراین بدن به‌وسیله‌ی کاهش بار خطر آسیب را به حداقل می‌رساند.
افزایش غلظت هموگلوبین در ارتفاع
تعداد اریتروسیت ها (گلبول های قرمز)دراولین هفته قرارگرفتن درارتفاع افزایش می یابد.کاهش اکسیژن درارتفاع باعث تحریک رها سازی هورمون اریتروپویتین می شود .این هورمون مسئول تولید اریترویست است .غلظت اریتروپویتین خون درسه ساعت اول پس ازرسیدن به ارتفاع بالا افزایش می یابد.وبعد از ۲۴ تا ۴۸ ساعت به حداکثر خود میرسد بعد از زندگی درارتفاع به بالای ۴۰۰۰متر برای مدت ۶ماه ،حجم کل خون فرد۹% تا۱۰% افزایش می یابد.این افزایش تنهابه علت تولید اریتروسیت نیست ،بلکه به علت تغییر در حجم پلاسما نیز می باشد.درصد ی از حجم خون که اریتروسیت ها راتشکیل می دهد، هماتوکریت نامیده می شود.افرادی که مقیم کوه های اند در پرو۴۵۴۰مترهستند، میانگین میزان هماتوکریت آنها ۶۵درصد است.این مقدار به میزان قابل توجهی بالاتر از میانگین افرادی است که درسطح دریا زندگی می کنند مقدار هماتوکریت این افراد۴۸ %است.اگر هر یک از این افرادبه مدت ۶هفته درارتفاعات پرو زندگی نمایند میانگین هماتوکریت آنها نیز به ۵۹%می رسد.پس میزان هموگلوبین خون علاوه برافزایش حجم اریتروسیت هاافزایش می یابد.این سازگاری افزایش میزان هموگلوبین درارتفاعات ظرفیت حمل اکسیژن رادرحجم معینی از خون افزایش می دهد.چند ساعت پس از رسیدن به ارتفاع حجم پلاسما به علت جابجایی مایعات واز دست دادن آب دراثر تنفس کاهش می یابد.درارتفاعات آب بیشتری براثر تبخیر به هنگام تنفس از دست داده می شود،زیرا هوایی که وارد شش ها می شود بسیار خشک است. این موضوع باعث کاهش آب بدن شده ودرنتیجه حجم پلاسما کاهش می یابد.که این کاهش حجم پلاسما باعث افزایش غلظت اریتروسیت ها می شود وحتی ظرفیت حمل اکسیژن خون میز افزایش می یابد. بهبود راندمان اکسیژن‌رسانی که از لحاظ علمی اثبات شده است که سبب تقویت قلب و ریه‌ها، جلوگیری از اضطراب و افسردگی و درمان انواع بیماری‌ها مانند دیابت، آرتریت و حتی کمک به کسانی که آسیب نخاعی دارند، میشود.از نظر بهبود سطح تناسب‌اندام، این افزایش در گلبول‌های قرمز همچنین به معنی افزایش اکسیژن و مواد مغذی درون عضلات است و تبدیل آنها به انرژی طی عملکرد ورزشی است، که منجر به عملکرد کارآمدتر بافت‌های مختلف بدنی میشود که پیامد آن افزایش ظرفیت هوازی است. اگر این‌ها همه کافی نیستند، تمرین در ارتفاع نیز شما را لاغرتر و اندام‌تان را متناسب‌تر می‌کند.
تاثیر آب و هوا در کاهش وزن بدن
خشکی هوا در ارتفاع
افزایش خشکی هوا خطر ایجاد کاهش میزان آب بدن را افزایش می‌دهد.و با کاهش میزان آب بدن , وزن فرد کمتر می شود.
طی 2 هفته اقامت در ارتفاعات 3000 متری و بالاتر ,وزن بدن کاهش می‌یابد. بخشی از کاهش وزن به دلیل کم‌اشتهایی و افت کالری دریافتی است و بخش دیگر نیز به دلیل کاهش آب بدن است. کاهش آب بدن به دلیل افزایش دفع آب از کلیه‌ها و افزایش تبخیر تنفسی ایجاد میشود بنابراین در ارتفاعات باید مصرف آب افزایش یابد.
کاهش دما در ارتفاع
دمای محیط به ازای هر 1000 متر افزایش ارتفاع، 5/6 درجه کاهش می‌یابد. در یک گزارش ویدئویی در سال ۲۰۱۰ مهندس ناسا Ray Cronise در مورد چگونگی کاهش وزن و چربی سوزی در هوای سرد بحث کرد. و پس از آن نیز در مصاحبه ای آقای Tim Ferriss در مورد چگونگی دستکاری دمای بدن برای چربی سوزی بیشتر مطالبی را بیان کرد. بدن در دمای مناسب به طور ایده ال کار می کند. اما زمانی که بدن سرد می ، بدن باید به صورت موقت میزان کالری سوزی خود را به منظور گرم نگه داشتن خود مصرف کرده است بالا ببرد لرزیدن یک نمونه کامل این مورد است.لرزیدن بدن نتیجه انقباض غیر ارادی عضلات بدن در واکنش به سرما است، در نتیجه وقتی بدن عضلات را منقبض می کند، کالری می سوزاند و در این فرایند گرما تولید مشود و فرد دچار کاهش وزن و لاغری می شود.
کاهش جاذبه زمین و مقاومت هوا در ارتفاع
یکی از عوامل تاثیر گذار روی وزن انسان نیروی گرانش زمین است که با محاسبه آن و کاهش یا افزایش از سطح زمین وزن افراد متغیر می شود.طبق بررسی محققان وزن انسان بر روی ارتفاعات و کوه ها کم می شود.بررسی‌ها نشان داده است وزن بدن افرادی که به قله کوه‌ها میروند در قیاس با وزن دقیق آنها وقتی که روی سطح زمین حضور دارند، اندکی کمتر است و اگرچه این میزان تغییر وزن چندان به چشم نمی‌آید، ولی قابل اندازه‌گیری است. باید توجه داشت فاصله انسان تا مرکز گرانش زمین باعث ایجاد تغییر در وزن بدن او میشود.هرچه انسان از سطح زمین فاصله می‌گیرد نیروی گرانشی کمتری روی آن اثر می‌گذارد و همین مسئله باعث ایجاد تغییر در وزن او میشود.بر این اساس می‌توان گفت فردی که روی سطح زمین 150 پوند معادل 68 کیلوگرم وزن دارد، زمانی که 10 هزار پا از سطح زمین بالا می‌رود و به قله کوه میرسد وزن بدن او 149.92 پوند محاسبه میشود.
عملکرد بخش های مختلف بدن در ارتفاع
دستگاه قلبی و عروقی در ارتفاع
تاثیر ارتفاع بر دستگاه قلبی-عروقی نکته‌ی دیگری است که حتماً باید به آن اشاره داشت. افزایش۶۰-۶۵٪ تواتر قلبی در زمان استراحت و تقریباً ۸۰٪ حداکثر ضربان قلب در هنگام تمرین باشدت بالا بوده است. در برخی مواقع مخصوصاً برای کسانی که تمرین در ارتفاع را تازه شروع کرده‌اند، ممکن است این میزان تا بالاتر از۹۰٪ افزایش یابد که به نوبه‌ی خود فشار‌هایی بر بدن وارد می‌کند، هر تمرینی که ضربان قلب را به بالای ۷۰٪ تواتر قلبی برساند ، در حقیقت سبب کاهش وزن میشود.
عضلات در ارتفاع
علیرغم این که پژوهش های معدودی درزمینه تغییرات عضله به هنگام قرار گرفتن درارتفاع انجام شده است ولی نمونه های عضلانی گرفته شده نشان می دهد که عضله تغییرات ساختاری ومتابولیکی مهمی درهنگام صعود به ارتفاع به وقوع می پیوندد.دراعزام به کوه اورست وکوه مک کینلی درازای ۴تا۶ هفته کمبود اکسیژن مزمن سازگاری عضلانی به صورت ۱۱%-۱۳ % کاهش سطح مقطع عضله،۲۱تا۲۵% کاهش سطح مقطع تارهای عضلانی،۱۹%کاهش مقطع تارهای تند انقباض و۱۳%تراکم مویرگی مشاهده می شود.درسال ۱۹۹۲ همگام صعود به کوه مک کینلی شش مرد کوهنورد با میانگین کاهش وزنی حدود۶کیلوگرم(۲/۱۳پوند)روبرو شدند .اگر چه قسمتی از کاهش وزن نشان دهنده ی کاهش عمومی دروزن بدن وآب میان بافتی بود،اما تمام مردان کاهش قابل توجهی درتوده عضلانی خود مشاهده کردند.چندین هفته زندگی درارتفاعات بالا،بالاتراز۲۵۰۰متر(۸۲۰۰ فوت)توانایی متابولیسم عضله راکاهش می دهد.اگرچه ممکن ات در ارتفاعات پایین تر از این پدیده به وقوع نپیوندد.با این حال در ارتفاع بالاتر از 5 هزار متر اندازه فیبرهای عضلاتی به صورت تدریجی کاهش می‌یابد.
افزایش تنفس در ارتفاع
ورزش کردن در ارتفاع به کارایی شش‌ها نیز تاثیرگذار است. هنگامی که میزان اکسیژن در هوا کاهش می‌یابد میزان تنفس و ضربان قلب افزایش می‌یابد. یک ریه نرمال باید در ارتفاع بالا اکسیژن رسانی بیشتری انجام دهد.به دنبال کاهش اکسیژن تحریک گیرنده های شیمیایی محیطی در شریان کاروتید و آئورت باعث افزایش تعداد تنفس و به دنبال آن افزایش اکسیژن و کاهش دی اکسید کربن در خون می شود. با افزایش یافتن ارتفاع، هر چه کمبود اکسیژن شدید تر می شود، تعداد تنفس هم زیادتر می شود. به دنیال این اتفاق با کاهش بیش از حد دی اکسید کربن در خون اسیدیته خون کاهش یافته و خون کمی قلیایی می شود، حالتی که برای مغز قابل تحمل نیست. بنابر این مغز سیستم تنفس را سرکوب می کند و جلوی افزایش تعداد تنفس و قلیایی تر شدن خون را می گیرد. در این زمان یکی از اتفاقات حیاتی در روند هیپوکسی رخ می دهد که به بدن اجازه می دهد باز هم بیشتر تنفس کند و اجازه بدهد فرد ارتفاع بالاتری را تحمل کند. نقش کلیدی این روند را کلیه با دفع مواد قلیایی خون مانند بی کربنات در ادرار انجام می دهد. اتفاقی که ما آن را با افزایش میزان ادرار در ارتفاع تجربه می کنیم. هنگام صعود، قلب و میزان تنفس شما افزایش می‌یابد و این مقدمه‌ای برای کاهش وزن و تناسب‌اندام است.
سایر ویژگی های ارتفاع
بعضی از ویژگی های ارتفاع مربوط به شرایط طبیعی مناطق هست. پستی و بلندی ها و نیاز بیشتر بدن به انرژی برای حرکت در این مسیرها میتواند دلیلی برای کاهش وزن باشد. اما در زندگی مدرن امروزی این مورد شاید کمتر مورد توجه باشد. زیرا یک کلبه مدرن در شهری در ارتفاع بالا الزاما منجر به افزایش تحرک شما نخواهد شد.
یکی دیگر از فواید جانبی که زندگی و یا تمرین در ارتفاع دارد، بهبود خواب است. جای تعجبی نیست کسانی که در ارتفاعات تبت در آسیا زندگی می‌کنند، از دارو‌های خواب‌آور و یا کیسه‌های خواب استفاده نمی‌کنند.
شبیه سازی ارتفاع، ساده تر از مهاجرت !
در حال حاضر تعداد زیادی از مراکز شبیه‌ساز تاسیس شده است که میتواند شرایط ارتفاع تا ۶۴۰۰ متر را بازسازی کند. در نتیجه، ورزشکاران، علاقه‌مندان به تناسب‌اندام و افراد سالم در سراسر جهان از مزایای آنها استفاده می‌کنند.
