قلب مهمترین عضو بدن است که از بدو تولد تا پایان عمر بدون لحظه ای توقف کار میکند. هیچ جایگزینی ندارد و در بدن ما فقط یک قلب وجود دارد. توقف قلب مساوی است با مرگ و توقف های لحظه ای قلب نیز آسیب های جبران ناپذیری ایجاد میکند. سبک زندگی جدید نیز به سمتی میرود که افراد کمتر به سیستم قلبی و عروقی خود توجه کنند. به همین برای افراد بالاتر از 45 سال و افرادی که در خانواده خود سابقه بیماری های قلبی در سنین پایین وجود دارد، همینطور افرادی که علایم مشکوک به بیماری قلبی مانند تپش قلب، دردهای قفسه سینه، چربی خون بالا، فشار خون، تنگی نفس و … را دارند توصیه میشود که سلامت قلبی و عروقی خود را با چکاپ قلب پایش کنند.
مراحل چکاپ قلبی و عروقی
چکاپ قلب یک روش ارزیابی است که به پزشکان کمک میکند تا وضعیت سلامت قلب و عروق را بررسی و ارزیابی کنند. این چکاپ معمولاً شامل ترکیبی از آزمایش‌های تشخیصی و معاینات بالینی است تا خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را شناسایی و در صورت لزوم اقدامات پیشگیرانه یا درمانی را آغاز کند. در ادامه، مراحل و آزمایش‌های مرتبط با چکاپ قلب را بررسی می‌کنیم.
1. آزمایشات خون مربوط به قلب
آزمایشات خون مختلفی وجود دارند که می‌توانند به ارزیابی وضعیت قلب کمک کنند، از جمله:
- لیپید پروفایل: بررسی سطوح کلسترول و تریگلیسرید در خون. شامل کلسترول کل، LDL (کلسترول بد)، HDL (کلسترول خوب) و تریگلیسریدها.
- تروپونین: پروتئین‌هایی که در صورت آسیب دیدن عضله قلب به خون رها می‌شوند.
- بیلی‌روبین، آلانین آمینوترانسفراز (ALT) و آسپارتات آمینوترانسفراز (AST): آزمایش‌هایی که می‌توانند نشان‌دهنده آسیب عضله قلب باشند.
- هموگلوبین A1c: برای ارزیابی میزان کنترل قند خون در بیماران دیابتی، که خطر بیماری قلبی را افزایش می‌دهد.
2. تست اکو قلب
اکوکاردیوگرافی (اکو) یک تست تصویربرداری است که از امواج صوتی (اولتراسوند) برای ایجاد تصاویری از قلب استفاده میکند. این تست می‌تواند ساختار، اندازه و حرکت دیواره‌ها و دریچه‌های قلب، همچنین جریان خون از طریق قلب را نشان دهد.
3. غربالگری فشار خون
اندازه‌گیری فشار خون یکی از اصلی‌ترین جزء هر چکاپ قلب است. فشار خون بالا می‌تواند نشانه‌ای از خطر بیماری‌های قلبی باشد.
4. تست نوار قلب (الکتروکاردیوگرافی یا ECG)
این تست ساده و سریع، الکتریکی فعالیت قلب را ثبت میکند. ECG می‌تواند ناهنجاری‌های ریتم قلب، آسیب قلبی و سایر مشکلات را شناسایی کند.
5. تست ورزش (تست استرس)
تست ورزش بررسی میکند که چگونه قلب در هنگام فعالیت فیزیکی عمل میکند. معمولاً شامل راه رفتن یا دویدن بر روی تردمیل در حالی که فعالیت قلب توسط ECG و فشار خون زیر نظر گرفته میشود.
6. معاینه پزشک متخصص قلب
یک متخصص قلب به بررسی تاریخچه پزشکی، انجام معاینه فیزیکی، و بررسی نتایج تست‌های انجام شده می‌پردازد. پزشک ممکن است سوالاتی در مورد سبک زندگی، رژیم غذایی و فعالیت بدنی بپرسد تا ارزیابی کاملی از خطرات بیماری قلبی ارائه دهد.
این مراحل به پزشکان کمک میکند تا یک تصویر واضح از وضعیت سلامت قلبی شما به دست آورند و توصیه‌های مربوط به بهبود سلامت قلب یا مدیریت شرایط موجود را ارائه دهند.
هزینه چکاپ قلبی
تست های قلبی تست های نسبتا پر هزینه ای هستند. بر اساس تعرفه چکاپ قلب 1403 نوار قلب در یک کلینیک خصوصی هزینه ای در حدود 250000 تومان خواهد داشت. قیمت انجام تست اکو در کلینیک های خصوصی در حدود 1.3 میلیون تومان و هزینه انجام تست ورزش همراه با تفسیر در حدود 1.5 میلیون تومان است.
علایم هشدار دهنده سلامت قلب
علائمی وجود دارند که می‌توانند نشانه‌هایی از مشکلات قلبی باشند و نیاز به بررسی فوری توسط یک متخصص قلب یا انجام یک چکاپ قلبی را نشان می‌دهند. اگر هر یک از علائم زیر را تجربه کنید، مهم است که به پزشک مراجعه کنید:
- درد یا ناراحتی در قفسه سینه: شامل فشار، سنگینی، یا احساس سوزش، خصوصاً اگر با فعالیت بدنی تشدید شود و با استراحت کاهش یابد.
- تنگی نفس: مشکل در تنفس یا احساس خفگی، به ویژه اگر در هنگام استراحت یا با فعالیت‌های خفیف رخ دهد.
- تپش قلب: احساس ضربان قلب نامنظم یا سریع بدون دلیل واضح.
- خستگی بیش از حد: احساس خستگی مداوم یا ضعف بدون فعالیت زیاد.
- سرگیجه یا غش کردن: احساس سبکی سر یا غش کردن، به ویژه اگر ناگهانی رخ دهد.
- ورم پاها یا پاهای سرد: تجمع مایع در پاها (ادم) یا احساس سردی در اندام‌ها که می‌تواند نشانه‌ای از نارسایی قلبی باشد.
- درد در نواحی دیگر بدن: از جمله درد یا ناراحتی در یک یا هر دو بازو، گردن، فک، شانه یا پشت که ممکن است به قلب مربوط باشد.
- سرفه مزمن یا خس‌خس سینه: به ویژه اگر مایعی که با سرفه بیرون می‌آید، دارای خون باشد.
- تغییرات پوستی: رنگ پریدگی یا آبی شدن پوست (سیانوز) که نشان دهنده کاهش اکسیژن در خون است.
از چه سنی باید چکاپ قلب انجام شود ؟
سازمان بهداشت جهانی (WHO) و دیگر سازمان‌های بهداشتی بین‌المللی به طور کلی توصیه‌هایی درباره زمان و فراوانی چکاپ‌های قلبی بر اساس فاکتورهای خطر، سن، جنسیت و سابقه پزشکی ارائه می‌دهند. اگرچه WHO به طور مشخص راهنمایی‌های دقیق سنی برای شروع چکاپ‌های قلبی را تعیین نکرده است، اما این موسسه بر اهمیت شناسایی و مدیریت فاکتورهای خطر برای بیماری‌های قلبی-عروقی، مانند فشار خون بالا، کلسترول بالا، دیابت، چاقی، سیگار کشیدن، و کم تحرکی تأکید دارد.
به طور کلی، برخی از منابع بهداشتی توصیه میکنند که افراد بالغ باید اولین ارزیابی خطر بیماری قلبی خود را در اوایل تا میانه 20 سالگی شروع کنند. برای کسانی که در معرض خطر پایینی قرار دارند، چکاپ‌های دوره‌ای هر 4 تا 6 سال توصیه میشود. افراد با خطر متوسط و بالا ممکن است نیاز به ارزیابی‌های بیشتر مکرر داشته باشند.
به عنوان مثال، انجمن قلب آمریکا (AHA) توصیه میکند که همه بزرگسالان باید از سن 20 سالگی به بالا، فشار خون خود را حداقل هر دو سال یک بار بررسی کنند و اگر این فشار بالا باشد، باید بیشتر بررسی شود. علاوه بر این، آزمایشات دیگر مانند اندازه‌گیری کلسترول باید هر 4 تا 6 سال یک بار برای بزرگسالان با خطر پایین انجام شود، مگر اینکه پزشک توصیه‌های دیگری بر اساس وضعیت خاص فرد داشته باشد.
برای افراد با سابقه خانوادگی بیماری‌های قلبی زودرس یا فاکتورهای خطر دیگر، ممکن است توصیه شود که چکاپ‌های قلبی زودتر و با فاصله زمانی کوتاه‌تر انجام شوند. این شامل غربالگری برای نوع خاصی از بیماری‌های قلبی و عروقی و مدیریت فعال فاکتورهای خطر میشود.
در ایران عمدتا افراد بالاتر از 40 سال اقدام به چکاپ های قلبی میکنند، اما وزارت بهداشت ایران سن مشخصی را برای شروع چکاپ های قلبی عنوان نکرده است.
