اختلال مصرف اپیوئید (OUD) یک بیماری پزشکی است که در آن استفاده غیرقانونی یا تجویزی از مواد اپیوئیدی، مانند هروئین یا مسکن‌های تجویزی، به یک وابستگی شدید، ناتوان کننده یا مشکل ساز تبدیل می‌شود. این وابستگی می‌تواند منجر به تأثیرات منفی قابل توجهی در سلامت فردی، کارکرد اجتماعی و کیفیت زندگی شود.
علائم اختلال مصرف اپیوئید می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- هوس شدید برای مصرف اپیوئید: فرد ممکن است به طور دائم در مورد تهیه و مصرف اپیوئید فکر کند.
- کاهش کنترل: فرد قادر به کنترل میزان یا فرکانس مصرف اپیوئید خود نیست.
- تحمل: نیاز به مصرف مقادیر بیشتر برای رسیدن به اثر مورد نظر.
- کناره‌گیری اجتماعی: فرد ممکن است از فعالیت‌های اجتماعی یا حرفه‌ای دوری کند.
- علائم ترک: تجربه علائم جسمانی یا روانی ناخوشایند هنگامی که مصرف مواد کاهش می‌یابد یا متوقف می‌شود.
درمان اختلال مصرف اپیوئید معمولاً شامل یک ترکیبی از درمان‌های دارویی و روان‌درمانی است. داروهایی مانند متادون، بوپرنورفین و نالترکسون می‌توانند به کاهش هوس برای مصرف مواد، کاهش علائم ترک و جلوگیری از عود بیماری کمک کنند. علاوه بر این، رویکردهای روان‌درمانی مانند رفتاردرمانی شناختی (CBT) و مداخلات گروهی می‌توانند در بهبود مهارت‌های مقابله‌ای و پشتیبانی اجتماعی مؤثر باشند.
مدیریت موثر اختلال مصرف اپیوئید اغلب نیازمند یک رویکرد جامع و طولانی مدت است که شامل حمایت‌های پزشکی، روانی و اجتماعی باشد. همچنین، تشویق به تغییر سبک زندگی و تقویت روابط حمایتی می‌تواند در بهبود بیمار کمک کننده باشد.
راه های تشخیص OUD چیست ؟
تشخیص اختلال مصرف اپیوئید (OUD) عمدتاً بر اساس معیارهای تعریف شده در راهنماهای تشخیصی مانند DSM-5 (منبع تشخیصی و آماری اختلالات روانی) انجام می‌شود. برای تشخیص OUD، باید چندین نشانه و علامت خاص وجود داشته باشد که طی یک دوره 12 ماهه رخ دهند. این نشانه‌ها شامل موارد زیر هستند:
- مصرف بیش از حد مواد: مصرف اپیوئیدها به میزان بیشتر یا طولانی‌تر از آنچه تجویز شده است.
- تلاش ناموفق برای کاهش یا کنترل مصرف: فرد تلاش می‌کند تا مصرف خود را کم کند یا کنترل کند اما موفق نمی‌شود.
- صرف زمان زیاد برای تهیه، مصرف یا بهبودی از اثرات مواد: فرد زمان قابل توجهی را صرف تهیه، استفاده یا بهبودی از اثرات اپیوئید می‌کند.
- هوس یا تمایل شدید به مصرف مواد: فرد تمایلات قوی یا هوس برای مصرف اپیوئید دارد.
- کاهش تعهد در فعالیت‌های کاری، تحصیلی یا خانگی: مصرف اپیوئید باعث می‌شود فرد در انجام وظایف مهم خود ناتوان باشد.
- ادامه مصرف با وجود مشکلات ایجاد شده توسط مواد: فرد علیرغم داشتن مشکلات جسمی یا روانی ناشی از مصرف اپیوئید، استفاده خود را ادامه می‌دهد.
- کنار گذاشتن فعالیت‌های اجتماعی یا تفریحی: کاهش یا توقف فعالیت‌های مهم اجتماعی، حرفه‌ای یا تفریحی به دلیل مصرف مواد.
- استفاده مکرر از مواد در شرایط خطرناک: مصرف اپیوئید در شرایطی که می‌تواند خطرآفرین باشد، مانند رانندگی.
- ادامه مصرف با وجود دانستن مشکلات جسمی یا روانی ناشی از مواد: فرد علیرغم آگاهی از مشکلات جسمی یا روانی ناشی از مصرف اپیوئید، مصرف خود را ادامه می‌دهد.
- تحمل: نیاز به مقادیر بیشتری از مواد برای رسیدن به همان اثر یا کاهش اثر مواد با استفاده از همان مقدار.
- علائم ترک: تجربه علائم جسمانی یا روانی ناراحت کننده هنگام کاهش یا قطع مصرف مواد.
تشخیص دقیق اختلال مصرف اپیوئید باید توسط یک متخصص بهداشت روانی یا پزشک انجام شود که می‌تواند بررسی کند که آیا علائم با معیارهای تشخیصی مطابقت دارند یا خیر. این بیماری یک شرایط پیچیده است که نیاز به درک و درمان مناسب دارد.
راه درمان OUD چیست ؟
بله، اختلال مصرف اپیوئید (OUD) قابل درمان است. درمان این اختلال معمولاً شامل ترکیبی از درمان‌های دارویی و روان‌درمانی است. این رویکردها به شکل‌های مختلفی به بهبودی کمک می‌کنند:
- درمان‌های دارویی: داروهایی مانند متادون، بوپرنورفین، و نالترکسون می‌توانند به کاهش هوس برای مصرف اپیوئید، کاهش علائم ترک و پیشگیری از عود بیماری کمک کنند. این داروها در برنامه‌های درمان جایگزین با اپیوئید (MAT) استفاده می‌شوند.
- روان‌درمانی: درمان‌های روانشناختی مانند رفتاردرمانی شناختی (CBT)، درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT)، و مداخلات گروهی به افراد کمک می‌کنند تا مهارت‌های مقابله‌ای را برای مدیریت وابستگی و جلوگیری از عود بیاموزند.
- پشتیبانی اجتماعی: گروه‌های پشتیبانی و برنامه‌های بهبودی مانند گروه‌های ۱۲ مرحله‌ای می‌توانند حمایت اجتماعی و انگیزه لازم برای ماندگاری در مسیر بهبودی را فراهم کنند.
- درمان‌های جامع: ترکیبی از مراقبت‌های پزشکی، روانشناختی، اجتماعی و حتی مداخلات محیطی می‌تواند برای فرد مفید باشد. به عنوان مثال، تغییرات در محیط زندگی یا کار ممکن است به کاهش تمایل به مصرف مواد کمک کند.
- مدیریت موارد همراه: درمان مشکلات همراه مانند اختلالات روانی دیگر یا مشکلات پزشکی که ممکن است به وابستگی کمک کرده یا آن را بدتر کرده باشند.
هر فردی ممکن است به یک برنامه درمانی منحصر به فرد نیاز داشته باشد که به نیازهای خاص او پاسخ دهد. مهم است که به یاد داشته باشید که درمان OUD یک فرآیند طولانی مدت است و ممکن است شامل مراحل مختلف باشد، از جمله بهبودی و بازیابی مداوم.
